مجله اینترنتی استاربینو

بیوگرافی مرتضی احمدی همراه با جزئیات و حاشیه ها و عکس ها و تصاویر اینستاگرام

مرتضی احمدی (زادهٔ ۱۰ آبان ماه ۱۳۰۳ تهران، درگذشتهٔ ۳۰ آذر ۱۳۹۳ تهران) بازیگر سینما و تلویزیون، صداپیشه و خواننده اهل ایران بود.

زندگینامه مرتضی احمدی

به نوشته علی شیرازی او در چهار عرصهٔ «سینما، تلویزیون، رادیو و تئاتر» بازیگری صاحب سبک، در هنر دوبلاژ گوینده‌ای با یک صدای خاص و منحصربه‌فرد و نیز یادآور عصر طلایی دوبله در کشورمان بود. در نگارش کتاب‌هایش نیز نویسنده‌ای یکّه، خوش‌قلم و توانا نشان می‌داد. کتاب‌هایی که هر یک برآمده و چکیده‌ای از سال‌ها پرسه زدن و جدیت در یکی از عرصه‌های مورد علاقه و فعالیتش بودند. در هنر آواز و موسیقی نیز یکی از معدود خوانندگان سبک بیات تهران بود، به علاوه این‌که نام و صدایش در زمرهٔ انگشت‌شمار پیش‌پرده خوانان قدیم برده می‌شد. او کسی بود که از هر انگشتش هنری در حد کمال یا دست‌کم نزدیک به کمال‌یافتگی می‌بارید و خالق گنجینه‌ای از چند هنر گوناگون به‌شمار می‌رفت.

آغاز کار هنری

پس از چند تلاش آماتوری در تئاتر در ۱۳۲۱ با کمک عده‌ای از دوستانش «تماشاخانه ماه» را روبه‌روی باغ فردوس دایر کرد، ولی پس از چند هفته مجبور به ترک آنجا شد. در اوایل پاییز ۱۳۲۲ در تئاتر فرهنگ برای اولین بار پیش پرده‌خوانی کرد و در نتیجه آن بازیگر تئاتر هم شد.

حاشیه ها

تولد و تحصیلات مرتضی احمدی
احمدی در ۱۳۰۳ در جنوب تهران به دنیا آمد. پدرش سقط فروش بود. برای تحصیل ابتدا به مکتب و سپس به دبستان منوچهری در میدان گمرک رفت و بعد از آن به دبیرستان شرف و دبیرستان روشن رفت.

فوتبال مرتضی احمدی
در شانزده‌سالگی ورزش باستانی و فوتبال را شروع کرد و به همراه تیم فوتبال دبیرستانش در مسابقات آموزشگاه‌های تهران رتبه‌هایی به دست آورد. بعدها در تیم فوتبال راه‌آهن تهران و پس از آن در باشگاه راه‌آهن بازیکن و مربی (تا سال ۱۳۲۵) شد.

بیرون کردن پدر از خانه مرتضی احمدی
مدتی بعد پدرش از فعالیت او در تئاتر آگاه شد و او را از خانه بیرون کرد. مرتضی احمدی پس از مدتی هم‌زمان با هنرپیشگی در راه‌آهن تهران به‌عنوان تعمیرکار استخدام شد.

خوانندگی مرتضی احمدی
مرتضی احمدی برای اولین بار به سبک بیات تهران در پیش پرده‌ها آواز خواند و نیز اولین بار (در ۱۳۲۲) ترانهٔ گلپری جون را اجرا کرد، که بسیار محبوب شد و به خاطر آن برای کار در رادیو تهران دعوت شد. در یکی از پیش پرده‌ها ترانه‌ای دیگری به نام «کارگرم من» را اجرا کرد که به استقبال کارگران راه‌آهن و پس از آن منجر به اعتصاب کارگران راه‌آهن گردید که در نتیجه، مرتضی احمدی به بخش حسابداری راه‌آهن منتقل شد و پس از پایان اعتصاب دستگیر شد و در کلانتری تعهد کرد از آن به بعد از اجرای آن پیش پرده خوداری کند.

ماجرای فعالیت مرتضی احمدی
پیش‌پردهٔ دیگری نیز با اجرای احمدی به نام «قدس شاهین» (دربارهٔ ماجرای تجاوز جنسی عده‌ای از سربازان آمریکایی به یک زن ایرانی) توقیف شد؛ ولی پس از اجرای مجدد آن در پاییز ۱۳۲۳ در جمعی خصوصی، محکوم شد شش ماه به کرمان تبعید شود که با پیگیری محمد مسعود، مدیر روزنامهٔ مرد امروز که تصادفاً به تئاتر فرهنگ آمده بود ملغی شد. چندتا از پیش‌پرده‌های دیگر با اجرای احمدی نیز توقیف شده‌ است، از جمله پیش‌پرده‌ای به نام «پیرهن زرده» که دربارهٔ گروه‌های فشار حزب دموکرات ایران که پیراهن زرد می‌پوشیدند بود و به کتک خوردن مرتضی احمدی و بازداشت او انجامید و پیش‌پرده‌ای به نام «کارمند دولت» که منجر به انفصال موقت او از خدمت در راه‌آهن شد ولی با اعتراض احمدی به دیوان عالی کشور لغو شد.

دستگیری مرتضی احمدی
مرتضی احمدی در بهار ۱۳۲۴ از طریق مسابقات فوتبال با ناصر فخرآرایی که در تیم «آفتاب شرق» بازیکن و مربی بود آشنا شد. در ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ به دعوت فخرآرایی به مراسم سالگرد افتتاح دانشگاه تهران رفت و در آن جا شاهد ترور محمدرضا شاه به دست فخرآرایی بود که به کشته شدن فخرآرایی و دستگیر شدن احمدی انجامید که پس از بازجویی و اثبات بی‌اطلاعی‌اش از ماجرا، آزاد شد.

کار در رادیو مرتضی احمدی
احمدی در ۱۳۲۳ به رادیو تهران (چندی بعد در رادیو ایران و بعد از آن در رادیو و تلویزیون ایران)به کار کردن اشتغال گزید، تا برنامه‌های کمدی اجرا کند. در دوره‌های مختلفی در رادیو کار کرد و از جمله تیپی به نام «بابا جاهل گریان» اجرا کرد و به سبک‌های مختلف ترانه و آواز خواند. در فروردین ۱۳۵۳ نقش اول سریال پربینندهٔ هردمبیل، نوشتهٔ پرویز خطیبی را بازی کرد در نظرخواهی از مردم در سال ۱۳۵۶ به‌عنوان محبوب‌ترین هنرپیشهٔ رادیو انتخاب شد.

گویندگی مرتضی احمدی
وی در ۱۳۲۶ گویندهٔ فیلم‌های خارجی شد و از اعضای اولیهٔ انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم (تأسیس در ۱۳۴۲) بود.

کناره گیری مرتضی احمدی
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ احمدی بازیگری را کنار گذاشت و به مدت هفت سال به اهواز رفت؛ ولی پس از بازگشت به تهران از نو کار بازیگری را در سریالی تلویزیونی به نام تک‌مضراب از سر گرفت. از سریال‌های تلویزیونی دیگری که بازی کرده‌است می‌توان از سلطان صاحبقران، هفت شهر عشق (۱۳۵۶)، آئینه و زیر بازارچه (۱۳۷۷، رضا ژیان) نام برد.

ضربی‌خوانی مرتضی احمدی
در فروردین ۱۳۴۹ نیز احمدی به دعوت علی حاتمی ترانهٔ عنوان‌بندی فیلم حسن کچل را، ضربی‌خوانی کرد (که به نام روحوضی نیز شناخته می‌شود). در همین سبک در ۱۳۲۸ پنج صفحهٔ موسیقی برای یک شرکت انگلیسی ضبط کرد. مرتضی احمدی بیش از چهارصد ترانهٔ ضربی و صد و پنجاه ترانهٔ فکاهی خوانده‌است، این ترانه‌ها از نوشته‌های نصیری فر، نویسندهٔ کتابی است به نام مردان موسیقی سنتی و نوین ایرانکه بیشتر کارهای موزیکال مرتضی احمدی از آن کتاب گرفته شده‌است.

شرکت چهل و هشت داستان مرتضی احمدی
این مجموعه از محصولات شرکت «چهل و هشت داستان» است که در اواخر دوران شاه و اوایل انقلاب به تولید محصولات فرهنگی برای کودکان ایرانی می‌پرداخت. دیگر اعضای این گروه عبارت بودند از ناهید امیریان در نقش «جینا»، نادره سالارپور در نقش پینوکیو و کنعان کیانی در نقش «گربه نره».

ادغام ساز و ضرب ایرانی مرتضی احمدی
ویژگی اصلی این اجرا از داستان پینوکیو، ادغام آن با ساز و ضرب ایرانی و ترانه‌های سبک روحوضی است که به این داستان خارجی حال و هوای کاملاً ایرانی می‌دهد؛ تا آنجا که قسمتی ویژه، جدا از خط سیر اصلی قصه، برای نوروز و سفره هفت سین تهیه می‌شد و در آن قسمت شخصیت‌های داستان (پینوکیو، جینا، آقا روباهه و گربه نَره) به شمردن سین‌های، هفت‌سین و خواندن آواز جوجه خروس می‌پردازند! شایان ذکر و گفتنیست که همین گروه چهار نفره کار دوبله کارتون ژاپنی این داستان را نیز بر عهده داشتند که بالطبع شرایط زبان و فرهنگ ژاپنی، در آن کارتون، جایی برای اضافه کردنِ قطعات روحوضی، ساز و آواز ایرانی یا تیکه کلام‌های فرهنگ فارسی از قبیل شمردن هفت سین و غیره را میسر نمی‌نمود.

شخصیت بابا علاءالدین مرتضی احمدی
مرتضی احمدی علاوه بر گویندگی به جای شخصیت بابا علاءالدین در کارتون سندباد و هم چنین روباه مکار در پینوکیو گویش‌های بسیاری را در دوبله ایران از خود بیادگار گذاشت که نمونه هائی از آن‌ها را می‌توان در فیلم‌هایی زیر شنید: بینوایان (۱۹۵۸ به جای قاضی دادگاه)، بهترین سالهای زندگی ما (ارسکاین وینفورد و دین وایت)، دختر خداحافظی (بجای رابرت کاستانزو)، برو به اسپارتی‌ها بگو، گوردون پری (بجای خبرنگار و گوینده فرودگاه)، سراسر شب، مصری (بجای هنری دانیل در نقش مکره)، فریب خورده و رها شده (بجای سه نفر)، طرح شیطانی، به من میگن هیچ‌کس، گرگها در شهر (بجای شخصیت قاضی بناتو)، و … ایشان هم چنین در دوبله فیلم‌های ایرانی هم ید طولانی داشتند.

هنر رادیو مرتضی احمدی
علاوه بر این مرتضی احمدی در رادیو هم دستی در کار داشت. پیش از انقلاب در رادیو تعطیلی و پس از انقلاب در صبح جمعه با شما. احمدی در زمینهٔ آوازِ خاص «بر و بچه‌های تهرون قدیم» با نام آواز کوچه‌باغی (بیات تهران) نیز ید طولایی داشت: «خوب به یاد دارم که وقتی مصاحبه‌هایی صوتی و تلفنی در این زمینه می‌کردیم، با چه دقت و حضور ذهنی اطلاعات غلط راه‌یافته به این هنر حالا مهجور و دورافتاده را گوشزد می‌کرد و نکته‌های صحیح مربوط به همان غلط‌های مصطلح را به یاد می‌آورد. قرار بود همین ماه‌ها جلوی دوربین فیلم مستند (و حالا دیگر زیادی به‌طول‌انجامیده‌ام) غزل‌خونای تهرون بنشیند و با اجراها و صحبت‌های تکمیلی‌اش برگی زرین و بی‌مثال بر اوراق دفتر این فیلم تحقیقی بیفزاید که شوربختانه بیماری ماه‌های اخیر ما را در عطشی همیشگی فرو برد…»

ازدواج مرتضی احمدی
احمدی در ۹ مرداد ۱۳۳۴ با یکی از همکارانش در راه‌آهن به نام زهرا جوانشیر ازدواج کرد که در۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۰ بر اثر سرطان درگذشت. احمدی از این ازدواج یک فرزند دختر به نام آزیتا (متولد ۱۳۳۷) و یک فرزند پسر به نام مازیار (متولد ۱۳۴۰) دارد.

درگذشت مرتضی احمدی
مرتضی احمدی در ساعت ۱۱:۰۰ صبح روز ۳۰ آذر ۱۳۹۳ در ۹۰ سالگی به دلیل مشکل ریوی و کهولت سن در منزلش در تهران در گذشت. در روز ۳ دی ۱۳۹۳ پیکر مرتضی احمدی به وسیله برخی هنرمندان و مردم تشییع گردید و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا تدفین شد. در این مراسم حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی، علی مرادخانی، معاونت هنری وزارت ارشاد، بهزاد فراهانی، مرضیه برومند، از هنرمندان تئاتر و تلویزیون و افشین پیروانی، مربی و فوتبالیست تیم پرسپولیس سخنرانی کردند.

عشق به تهران مرتضی احمدی
مرتضی احمدی علاقه وصف‌ناپذیری به تهران داشت. وی در اواخر عمرش در برنامه زنده تلویزیونی شبکه یک سیما گفت: «بچه تهرونم و عاشق شهرم هستم، تهرون زندگی‌ام و زادگاهم است»؛ به گزارش تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی وی در جوانی قسم خورده بود با گویش تهران قدیم، مشکلات جامعه را بازگو کند.

فعالیت های دیگر مرتضی احمدی
از جمله فعالیت‌های دیگر مرتضی احمدی گردآوری و نگارش فرهنگ عامیانه (فولکلور) تهران است. او در این زمینه کتاب‌های: (کهنه‌های همیشه نو)، (فرهنگ بر و بچه‌های تِرون)، و (پرسه در احوالات تِرون و تِرونیا) را تألیف کرده‌است. علاوه بر تألیفاتش در حوزه فرهنگ نویسی، او برخی از قدیمی‌ترین ترانه‌های کوچه‌بازاری تهران را به صورت (ضربی خوانی) بازخوانی کرده‌است.

ستایش دیگران از مرتضی احمدی

—وصفِ مرتضی احمدی از زبان بهرام بیضایی:
” آن مرد گنجی در سر دارد / که میان شما پخش می‌کند. / گنج مردم نادار؛ / مردمان دریغ شده! / گنجی از ناداری / گردآوری شده از روزمرگی / در جهان رو به دگرگونی! / آن مرد سرود گمشده می‌خواند؛ / بازیابد خود بی خویشِ خویش را / در بَم و زیرهای آن؛ / در تهران گمشده! “

سعید پورصمیمی و وصف مرتضی احمدی
گفته: آقا مرتضی احمدی بیش از هفتاد سال در عرصهٔ هنر با سربلندی زندگی کرده‌است. من افتخار داشتم که با او کار کنم و او برای من فقط یک همکار نبود، پدر بود و استاد بود و مراقب بچه‌هایش بود که کارمان بهتر بشود و حالا هم که بازنشسته شده دست به قلم برده‌است. این نوشته‌ها یادگاری است که باید منتقل می‌شد به نسل‌های بعد و همت این کار را کسی جز مرتضی احمدی نداشت.

بهزاد فراهانی و وصف مرتضی احمدی
گفته: مرتضی احمدی از مبارزین جنبش کارگری ایران است. به عنوان مردی که در راستای تفکر و اندیشهٔ مساوات و برابری زحمات فراوان کشیده‌است. شاید ما از زندگی بعضی از عزیزان فرزانه در ارتباط با مسائل سیاسی کمتر آگاه هستیم، شاید کمتر مجال بوده تا به بخش از زندگی هنرمندانی بپردازیم که در ارتباط با این مسائل گذشته‌است. استاد احمدی از ۱۳۲۰ به جامعهٔ ورزشی ایران پیوست، به ویژه به آن بخش از جامعهٔ ورزشی که دیدگاه‌های دادگرانه داشت. پرسپولیس یا شاهین سابق تیمی بود که بستر رشد نسل زحمتکش و تلخ کام تهران یا کشورمان بود؛ و مرتضی احمدی از همان آغاز چه زمانی که در تیم شاهین توپ می‌زد و چه زمانی که به عنوان شاعر تمام ترانه‌های زیبای مردمی‌اش به دل هزاران هزار هوادار شاهین می‌نشست، همیشه همراه و پشتیبان مردم زحمتکش بود.

فعالیت های هنری مرتضی احمدی

سینما:
مرتضی احمدی در ۱۳۳۲ برای اولین بار در سینما بازی کرد، در فیلمی به نام «ماجرای زندگی» به کارگردانی «نصرت‌الله محتشم». از فیلم‌های دیگر او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱۳۸۴ ستاره‌ها ۳: ستاره بود فریدون جیرانی
۱۳۷۵ مینا و غنچه محمد حسین‌پور
جهان خادم‌الملت
سرحد اکبر صادقی
۱۳۷۳ کلاه‌قرمزی و پسرخاله ایرج طهماسب
عروسی خون مجید جوانمرد
حالا چه شود! محمد جعفری هرندی
تحفه هند محمدرضا زهتابی
۱۳۷۲ بلندی‌های صفر حسینعلی لیالستانی
۱۳۷۰ یکبار برای همیشه سیروس الوند
ناصرالدین‌شاه آکتور سینما محسن مخملباف
ساده لوح مهدی فخیم‌زاده
راه و بیراه سیامک شایقی
خانه خلوت مهدی صباغ‌زاده
۱۳۶۸ ارثیه محمدکاظم بلوچی
صنوبرهای سوزان عباس شیخ بابایی
۱۳۶۷ گراند سینما حسن هدایت
ارثیه کاظم بلوچی
تا غروب جعفر والی
۱۳۶۶ در انتظار شیطان حمیدالدین صفایی
۱۳۶۵ جدال در تاسوکی فرامرز قریبیان
مأموریت حسین زندباف
معما حسین زندباف
۱۳۶۴ اتوبوس یدالله صمدی
مدرک جرم منوچهر حقانی‌پرست
۱۳۶۳ مردی که زیاد می‌دانست یدالله صمدی
۱۳۵۴ خانه خراب نصرت کریمی
ذبیح محمد متوسلانی
فرار از حجله جواد طاهری
۱۳۵۳ موسرخه عبدالله غیابی
آب حبیب‌الله کاوش
۱۳۵۲ جعفر جنی و محبوبه اش رضا صفایی
تنها و گل‌ها ابوالقاسم ملکوتی
۱۳۵۱ مطرب اسماعیل نوری‌علاء
قایقرانان رضا صفایی
فرار از زندگی رضا صفایی
قلندر علی حاتمی
نانجیب عباس کسایی
۱۳۵۰ شراره احمد نجیب‌زاده
باباشمل علی حاتمی
وحشی جنگل روبرت اکهارت
فریاد سلیمان میناسیان
هراند میناسیان
۱۳۴۹ جنجال عروسی احمد نجیب‌زاده
میوه گناه محمود کوشان
شیرین و فرهاد اسماعیل کوشان
۱۳۳۲ ماجرای زندگی نصرت‌الله محتشم

تلویزیون:
۱۳۸۷–۱۳۹۲ شکرستان
۱۳۸۹ چاووش بهار
۱۳۸۸ مجموعه عروسکی «بچه‌های کوچه دوستی»
۱۳۸۶ به همین سادگی
۱۳۸۴ تا غروب
۱۳۸۴ مثل همیشه
۱۳۸۱ توپ گرد
۱۳۸۱ زیرگذر
۱۳۸۰ تازه چه خبر همسایه؟
۱۳۸۰ رستوران خانوادگی
۱۳۸۰ خانه پدری
۱۳۷۹ خواستگاری پرماجرا
۱۳۷۹ ماجراهای خانه قدیمی
۱۳۷۹ پانزده مسافر
۱۳۷۸ دردسر بزرگ
۱۳۷۸ دانی و من – سری دوم
۱۳۷۷–۱۳۷۸ زیر بازارچه
۱۳۷۶ گل‌های آفتابگردان
۱۳۷۵–۱۳۷۶ تهران ۱۱- ۵۹۵ ج ۴۸
۱۳۷۵ ببخشید
۱۳۷۵ فروشگاه
۱۳۷۵ نوعی دیگر
۱۳۷۴ مجموعهٔ داستانهای «قصه شب سیما»
۱۳۷۴ کت و شلوار خواستگاری
۱۳۷۴ زائر غریب
۱۳۷۳ اشتباه در اشتباه
۱۳۷۱ بیا تا گل برافشانیم
۱۳۷۱ آخرین سند
۱۳۷۰–۱۳۷۱ تعطیلات نوروزی
۱۳۶۹ چای و لبخند
۱۳۶۹ کمند خاطرات
۱۳۶۹ آرایشگاه زیبا
۱۳۶۷ بخش چهار جراحی
۱۳۶۶ آئینه (سری سوم)
۱۳۵۶ چنگک
۱۳۵۵ مجموعه طنز تلویزیونی «پنجره‌ها»
۱۳۵۴ سلطان صاحبقران
؟ هفت شهر عشق
۱۳۵۱–۱۳۵۲ هردمبیل و هردم کلنگ
؟ چهره‌ها
۱۳۴۰–۱۳۴۵ تک‌مضراب

دوبله:

کارتون:
از ماندگارترین آثار مرتضی احمدی می‌توان به کار صدایی (نوعی دوبله) وی در مجموعه پینوکیو اشاره کرد که در آن در نقش «روباه مکار» به خواندن متن می‌پرداخت.

گویندگی در فیلم ها:
گوینده نقش جوئل کایرو با بازی پیتر لور در فیلم شاهین مالت
حسن کچل و فیلم احمق ها در اکسفورد لورل و هاردی

آلبوم ها:
ابراهیم خلیل الله (علیه السلام)
شیطون بلا
تک ترانه ها (حاجی فیروزه سالی یه روزه، یک کلاغی)
خرگوش دانا
ننه قوزی
خاله جیران – زادگاه خونین
علیمردان در شهر شیاطین۱ه۴
ماجراهای اصغری
صدای طهرون قدیم ۳
صدای تهرون قدیم ۲
صدای طهرون

کتاب‌شناسی:
من و زندگی: خاطرات مرتضی احمدی، مرتضی احمدی، ناشر: ققنوس (چاپ اول: ۱۳۷۸)
کهنه‌های همیشه نو (ترانه‌های تخت حوضی)، مرتضی احمدی (گردآورنده)، ناشر: ققنوس (چاپ اول: ۱۳۸۰)
فرهنگ بر و بچه‌های ترون: کلمه‌های ویژه، واژه‌ها، اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های تهرانی، مرتضی احمدی، ناشر: هیلا (چاپ اول: ۱۳۸۶)
پرسه در احوالات تهرون و ترونیا، مرتضی احمدی، ناشر: هیلا (چاپ اول: ۱۳۸۸)
پیش‌پرده و پیش‌پرده‌خوانی، مرتضی احمدی، تهیه و تنظیم نت‌ها: بهرنگ بقایی، ناشر: ققنوس (چاپ اول: ۱۳۹۳)

عکس ها و تصاویر اینستاگرامی بیوگرافی مرتضی احمدی