مجله اینترنتی استاربینو

بیوگرافی هایده همراه با جزئیات و حاشیه ها و عکس ها و تصاویر اینستاگرام

معصومه دده‌بالا با نام هنری هایده (زادهٔ ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ در تهران – درگذشتهٔ ۳۰ دی ۱۳۶۸ در سان فرانسیسکو، کالیفرنیا) خوانندهٔ سرشناس و بانوی آواز موسیقی سنتی و پاپ ایرانی بود.

زندگینامه هایده

هایده دارای صدای کنترآلتو بود و بیش از دو دهه فعالیت در اجرای آواز و ترانه‌های ایرانی داشت.

آغاز کار هنری

وی در سال ۱۳۴۷، فعالیت حرفه‌ای خود را با خواندن ترانه «آزاده» که اثر استادش علی تجویدی بر روی آخرین سروده رهی معیری بود آغاز کرد. اجرای ترانه «آزاده» با ارکستر بزرگ گل‌ها در رادیو تهران آغاز کار هایده بود.

حاشیه ها

خانواده هایده
هایده که نام اصلی او معصومه دده‌بالا بود، در تهران متولد شد. پدر وی محمد دده‌بالا و مادرش زینت بلغاری بودند. خواهر کوچک‌تر او، مهستی نیز از خوانندگان معروف ایرانی بود که حدود سه سال، پیش از هایده خوانندگی را آغاز کرد.

ویژگی های صدای هایده
هایده در ابتدا به‌واسطهٔ صدای توانمند، اپرایی و آلتو اش و سپس با پالودن صدایش به واسطهٔ دقت بیشتر، غزل‌سرایی و تنوع برجسته شد. صدای هایده به لحاظ زیباشناختی با صدای آوازخوان دیگر موسیقی ایرانی، دلکش، که از وی قدیمی‌تر بود مقایسه می‌شد. در کنار توانایی صوتی درخور توجه، محبوبیت هایده در میان شنوندگان ایرانی، در درجهٔ اول به‌دلیل تسلط وی بر اصول بنیاد موسیقی، صدای زایا، مجموعه‌ای از آهنگ‌های ایرانی و اجرای ردیف‌های آواز بوده‌است. این اجراها جایگاه وی را در فهرست آوازخوان‌های برجستهٔ موسیقی ایرانی در سدهٔ بیستم میلادی تثبیت کرد.

مهاجرت هایده
هایده در سال ۱۹۷۹ به بریتانیا و کمی بعد به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد. وی تا پایان عمر در لس آنجلس زندگی کرد. وی فردای کنسرتی در شمال کالیفرنیا بر اثر حمله قلبی درگذشت و چند روز بعد در گورستان وست‌وود هالیوود به خاک سپرده شد.

تمرین موسیقی هایده
پیش از آنکه هایده به جرگهٔ آوازخوان‌های مشهور بپیوندد، خواهر جوانترِ او — که با نام هنری مهستی مشهور بود — جایگاهی در میان خوانندگان حرفه‌ای به‌دست آورده بود. هایده نزد استادان موسیقی ایرانی شاگردی کرد؛ وی آموزش را با علی تجویدی، مربی آواز، استاد ویلن و آهنگساز شروع کرد، تجویدی کسی بود که با دلکش نیز همکاری داشت. البته هایده پیش از آنکه تجویدی صدای وی را در اجرایی عمومی بشنود، تبحری در موسیقی یافته بود. تجویدی پس از شنیدن صدای هایده بی‌درنگ رجیستریهای نادر در عمق صدای آلتوی هایده را تشخیص داد. این رجیستریها رنج میانهٔ بسیط (پردامنه) صدای هایده را آشکار ساخت و تجویدی آموزش و یاری در آموختن مجموعهٔ موسیقی آوازی ایرانی را به هایده ارائه کرد. در آغاز صدای بسیط (پردامنه) و خوش‌میزان هایده، آمیزه‌ای از نقدهای قوی و توجه مردمی را به دست آورد.

تاثیر دلکش هایده
هایده، آنگونه که خود به کرات در چندین مصاحبه متذکر شده‌است، تحت تأثیر صدای پر قدرت و شیوهٔ آوازخوانی دلکش، خوانندهٔ صاحب سبک و بلندآوازهٔ آن دوران، روی به عالم موسیقی آورد.

همکاری های هایده
وی پس از اجرای چندین اثر دیگر از تجویدی و دیگر آهنگسازان بنام، از جمله همایون خرم، در برنامه گل‌ها، از نخستین سال‌های دهه ۱۳۵۰ به خواندن ترانه‌های پاپ علاقه‌مند شد که بیشتر از ساخته‌های فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بودند..

خاطره تلخ هایده
هایده در شهریور ۱۳۵۷، چند ماه پیش از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، ایران را به مقصد بریتانیا ترک کرد. او تا پایان عمر از این رویداد به عنوان تلخ‌ترین خاطره زندگی خود یاد می‌کرد.

همکاری با صادق نوجوکی هایده
همکاری او با آهنگساز سرشناس ایرانی صادق نوجوکی پس از مهاجرت به آمریکا فزونی یافت به‌طوری‌که منجر به رقم زدن آلبوم‌های «بزن تار» و «شب عشق» گردید.

آلبوم شب عشق هایده
آلبوم «شب عشق» به‌عنوان پرفروش‌ترین آلبوم دههٔ شصت شرکت ترانه معرفی شد و همچنین از آلبوم «بزن تار» به عنوان آلبوم سال (۱۹۹۰) یاد شد.

سبک آوازی و اجرایی هایده
به مانند دلکش، هایده نیز با تسلط فنی موسیقایی و با شور و انرژی می‌خواند. وضعیت حنجرهٔ وی این امکان را به هایده می‌داد تا پیوستاری از ویبراتوهای دلپذیر و نغمه‌سرایی‌های آوازی، که از ملزومات آوازخوانی بود، به خواندن بپردازد. او به راحتی می‌توانست صدای بم آلتوی خود را به پایین، فولر و دارکر کنترآلتو تغییر دهد. آمیزهٔ توانایی حنجرهٔ قوی با آموخته‌روش‌های آوازخوانی، به وی صدای نادر آلتو-کنترآلتو داده بود که وی را قادر ساخته بود که آواز را پرطنین، و بافتارمند اجرا کند. علاوه بر اینها، شَم زیرکانهٔ وی در زمان‌بندی موسیقایی، جریان ریتمیک آواز ترانه، جمله‌بندی مؤثر موسیقایی و اجرای شاعرانه، وی را قادر به بروز و بیان مؤثر آنچه می‌خواند می‌کرد.

کنسرت‌های هایده
هایده به جز برنامه‌های معمول خود در کشورهای گوناگون، در دانشگاه یوسی‌ال‌ای در کالیفرنیا، و در تالارهایی با شهرت جهانی مانند رویال آلبرت هال (به رهبری فرنوش بهزاد) در لندن و موزیک هاله (هامبورگ) کنسرت‌هایی اجرا کرد.

پخش ترانه‌های هایده
بیشتر ترانه‌های هایده در سال‌های پیش از انقلاب در تلویزیون ملی ایران و پس از انقلاب در تلویزیون جام‌جم در لس آنجلس و بخشی دیگر نیز در تلویزیون ایرانیان و تلویزیون جنبش ملی ایران در جنوب کالیفرنیا به صورت نماهنگ (موزیک-ویدئو) درآمد.

ضبط آثار هایده
در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ آثار هایده در ایران به صورت صفحه گرامافون و نوار کاست منتشر شد. بیشتر این آثار و همچنین کارهایی که هایده در دهه ۱۹۸۰ در آمریکا خواند، در دهه ۱۹۹۰ و همچنین ۲۰۰۰ از نو روی سی‌دی منتشر شدند. قرار دادن ترانه‌های او در سی‌دی‌ها اغلب از نظم ویژه‌ای پیروی نمی‌کند.

درگذشت هایده
هایده در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ میلادی برابر با ۳۰ دی ماه ۱۳۶۸ خورشیدی فردای اجرای کنسرت در باشگاه کازابلانکا در حومه سان فرانسیسکو، کالیفرنیا، بر اثر سکته قلبی درگذشت. او مبتلا به فشار خون بالا و دیابت بود.

یادبود و خاکسپاری هایده
هایده در گورستان وست‌وود در لس آنجلس با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. هما سرشار (روزنامه‌نگار)، ویگن (خواننده) و حسن شهباز (مترجم و سردبیر فصلنامه رهاورد) از جمله سخنرانان در مراسم بودند. در تهران نیز علی‌رغم محدودیت‌های بسیار، گروهی از مردم در مسجدالجواد یاد او را گرامی داشتند. ویدئوی مراسم به فاصله کوتاهی، مخفیانه در ایران پخش شد.

مستند هایده
پژمان اکبرزاده فیلم مستندی دربارهٔ فعالیت‌های هنری و آثار هایده ساخته که در ژانویه ۲۰۰۹ برای نخستین بار در آمستردام اکران شد. این مستند یکصد دقیقه‌ای با عنوان «سخن از هایده» دربرگیرنده بررسی فعالیت‌های هایده، گزیده‌ای از اجراهای او در سبک‌های گوناگون و گفتگو با دوستان و همکاران نزدیک اوست. مستند در جشنواره فیلم نور در لوس آنجلس نامزد دریافت جایزه بهترین مستند شد اما به گزارش تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی، «برخی از بستگان و دوستداران هایده به دلیل بازگویی بی‌پرده برخی مسایل به آن اعتراض کردند»؛ از سویی در تهران، مستندساز از سوی خبرگزاری فارس به دلیل ساخت فیلم دربارهٔ «خواننده معلوم‌الحال طاغوتی» مورد انتقاد قرار گرفت.

سخن از هایده
مستند «سخن از هایده» بیستم ژانویه ۲۰۱۰ در بیستمین سالگرد درگذشت هایده، توسط شبکه ایرانیان هلند منتشر شد و نسخه کوتاه شدهٔ آن نیز از شبکه فارسی تلویزیون صدای آمریکا پخش شد. در ژوئن ۲۰۱۰، کمی پیش از نمایش فیلم در جشنواره ایرانیان سیاتل، واشینگتن، «روز آنلاین» در نقدی، مستند را «تلنگری برای یادآوری فضای شوم دهه شصت» خواند. خبرگزاری فارس در تهران به این فیلم حمله‌ور شد و آن را فیلمی دربارهٔ «خواننده معلوم‌الحال طاغوتی» نامید.

فعالیت های هنری هایده

آوازها
رفتم
آزاده
فریاد از این جدایی
افسانهٔ شیرین
خلوت دل

آهنگ‌ها
دشتستانی
۱۹۹۰ شانه‌هایت را برای گریه‌کردن دوست دارم
۱۹۹۱ بزن تار
۱۹۹۱ آشنایی
۱۹۹۱ بهترین‌های هایده ۱
۱۹۹۱ خراباتی
۱۹۹۱ خداحافظ
۱۹۹۱ گل‌واژه
۱۹۹۲ روزای روشن
۱۹۹۳ پادشه خوبان

سه سی‌دی نیز از ترانه‌های هایده همراه با معین، ویگن و مهستی به نام‌های «گل‌های غربت»، «همخونه» و «اوج صدا» منتشر شده‌است.

عکس ها و تصاویر اینستاگرامی بیوگرافی هایده