مجله اینترنتی استاربینو

بیوگرافی ابوالحسن اقبال آذر همراه با جزئیات و حاشیه ها و عکس ها و تصاویر اینستاگرام

ابوالحسن قزوینی (۱۲ آبان ۱۲۴۲ الوند قزوین − ۳ اسفند ۱۳۴۹ تبریز) فرزند ملا موسی معروف به «اقبال‌السلطان» و «اقبال آذر» خواننده موسیقی ایرانی و صاحب یکی از قوی‌ترین صداها در آواز ایرانی بود.

زندگینامه ابوالحسن اقبال آذر

تندیس یادبود او در سال ۱۳۸۷، ابتدای جاده سلامت الوند نصب شد.

آغاز کار هنری

حاشیه ها

تولد اقبال آذر
او در سال ۱۲۴۲ خورشیدی در بخش الوند در هفت کیلومتری جنوب قزوین متولد گردید.

روایت های تولد اقبال آذر
در مورد تولد ابوالحسن اقبال آذر (اقبال السلطان) روایتهای مختلفی وجود دارد که ظاهرا دقیق ترین آن سال ۱۲۴۵ شمسی است. وی در روستای الوند واقع در ۶کیلومتری قزوین به دنیا آمد.پدرش ملا موسی از مدرسان مدرسه حاج ملا صالح قزوینی بود. اقبال در ۷ سالگی پدرش را از دست داد و همراه خانواده اش راهی قزوین شد.

اشتیاق فراگیری اقبال آذر
شوق و اشتیاق به فراگیری او را به محضر حاجی ملا کریم جناب قزوینی-از خوانندگان دربار ناصرالدین شاه-کشانید و ظرف مدت کوتاهی به ردیف های موسیقی ایرانی تسلط یافت.اقبال در جوانی راهی تبریز شد و آواز و قدرت بی نظیرش در مدت کوتاهی باعث شهرت و ورودش به دربار محمدعلی میرزا(ولیعهد) شد.

اساتید اقبال آذر
آموزش ردیف‌های موسیقی را نزد استاد حاج ملا عبدالکریم جناب قزوینی آموخت. خوانندگی را در آیین تعزیه خوانی آغاز نمود. به همراه گروه تعزیه قزوین برای اجرا بارها در تکیه دولت تهران و نیز در تبریز تعزیه خوانی نمود. خوانندگی وی، نمونه‌ای از شیوه آوازی مکتب قزوین است.

رفتن به تبریز اقبال آذر
وی در سال ۱۲۷۷ هجری خورشیدی برای کار در شهرداری، از قزوین به تبریز رفت. وی در دستگاه محمدعلی میرزا ولیعهد مظفرالدین شاه و بعد نزد احمدشاه رفت‌وآمد داشت. وی که محیط قزوین را برای جولان دادن خود تنگ می‌دید به‌فکر محیط مناسب تری برای عرضه هنر بی‌نظیرش افتاد و در اردیبهشت سال ‪، ۱۲۷۷‬چند روز قبل از فرا رسیدن ماه محرم همراه با دسته شبیه خوانان میرزا حسین ثقفی به تبریز رفت.

همراهی با هیئت اقبال آذر
این هیات همه ساله دراین ایام از سوی دربار ولایت‌عهدی‌تبریز دعوت می‌شدند که در تکایای دولتی وملی آذربایجان به شبیه خوانی بپردازند. این گروه بعد از رسیدن به تبریز ، وارد عمارت عالی قاپوی این شهر شدند،سپس مراسم تعزیه خوانی با تشریفات فراوانی به رهبری میرزا حسن ثقفی و فرزندش به مدت ‪ ۱۰‬روز در تکیه دولتی آذربایجان با حضور محمد علی میرزا ولیعهد، برپا گردید.

نظر شهریار درباره اقبال آذر
شهریار شاعر معاصر در وصف اقبال آذر غزلی با این مطلع سروده‌است: گرفت رونق از «اقبال» کار موسیقی شکفت از گل رویش بهار موسیقی

سکونت در تهران و رادیو اقبال آذر
در زمان سکونت در تهران و هنگامی که به عنوان مأمور در رادیو و بخش موسیقی مشغول به کار شد، به دلیل تنگ‌چشمی‌ها و حسادت دیگران، استقبال چندانی از وی و ضبط کارهایش نشد و پس از یک سال دوباره به تبریز برگشت.

ازدواج اقبال آذر
اقبال آذر چهار بار ازدواج کرد و از همسر اول و دومش (صفیه و خورشید بانو) صاحب پنج فرزند به نام‌های غلامحسین، نواب، اکرم، عفت و نصرت شد.

شاگردان اصلی اقبال آذر
شاگردان اصلی اقبال ۵ نفر بودند: رضاقلی میرزا ظلی، سرتیپ سیف، شیخ عبدالحسین ترک، ملوک ضرابی و میرزا ابراهیم بوذری و رامبد صدیف. کسان دیگری بوده‌اند همچون علی بخشایش خیابانی و… که از او دانش کسب کرده یا شیوه آوازی او را دنبال می‌کردند ولی در اسناد ثبت نشده‌است. رضاقلی میرزاظلی و ابراهیم بوذری از مفاخر موسیقی ما محسوب میشوند.

درگذشت اقبال آذر
در روز دوشنبه سوم اسفند ۱۳۴۹ در صد و هفت سالگی به علت نارسایی کبد، در خانه خود در محله اهراب تبریز درگذشت. آرامگاه اقبال در گورستان وادی رحمت تبریز است. ابوالحسن اقبال آذر بعد از گذشت یک قرن، با کوله باری از عشق یه میهن وخدمت به موسیقی ایرانی در آرامگاه شابا در تبریز به خاک سپرده شد.

کنسرت‌های اقبال آذر
اقبال آذر در سال ۱۲۹۳ خورشیدی به همراه درویش خان، حسین طاهرزاده و عبدالله دوامی برای پر کردن صفحه به تفلیس سفر کرد که مورد استقبال مردم قرار گرفت به‌طوری‌که در مصاحبه‌ای که در اطلاعات هفتگی (شماره ۱۲۴۹) مهر ماه ۱۳۴۴ از وی شد اشاره کرده‌است که ۹ بار او را به صحنه برگرداندند.

پول کنسرت و خیریه اقبال آذر
تمامی پولی که از این کنسرت عاید وی شده بود صرف امور خیریه گردید. اقبال بعدها کنسرت‌هایی در تهران و آذربایجان اجرا کرد. تمامی درآمد حاصله از کنسرتهایش صرف امور خیریه می‌شده‌است.

ضبط صفحات اقبال آذر
اقبال به دعوت کمپانی Monarch Record صفحاتی را ضبط کرد که هم اکنون تعدادی از آن‌ها موجود است و بسیاری از آن‌ها نیز به دلیل آشوب‌ها در جنگ جهانی اول از میان رفت. تعدادی از صفحات نیز که هم اکنون در آرشیو صدا و سیما موجود است به دلیل بی اعتنایی مسؤولان شکسته و در حال خاک خوردن و از بین رفتن است.

کنسرت در زمان آشوب اقبال آذر
در دوره تسلط فرقه دموکرات آذربایجان از او خواستند تا کنسرتی در تبریز اجرا کند. او در طول کنسرت تمام آوازها را به فارسی خواند و در آخر شعری از عارف قزوینی خواند که با این ابیات به پایان رسید: لباس مرگ بر اندام عالمی زیباست / چه شد که کوته و زشت این قبا به قامت ماست
چرا که مجلس شورا نمی‌کند معلوم / که خانه خانهٔ غیر است یا که خانهٔ ماست
ز حد گذشت تعدی کسی نمی‌پرسد / حدود خانهٔ بی‌خانمان ما به کجاست
خراب، مملکت از دست دزد خانگی است / ز دست غیر چه نالیم، هر چه هست از ماست

جوشش مردم در پی اشعار اقبال آذر
می‌گویند در این هنگام مردم به شور می‌آیند و گریه می‌کنند و بلوا به پا می‌شود. به گفتهٔ خودِ اقبال آذر؛ در آن لحظه سرتیپ درخشانی (فرمانده لشکر تبریز) به اعتراض به او می‌گوید؛ “چه می‌خوانی؟ مردم دارند گریه می‌کنند !” و اقبال آذر در جواب می‌گوید؛ “مردم ایران باید خون گریه کنند !”

برکناری اقبال آذر
شاهدان این ماجرا نقل می‌کنند که در آن لحظه، دوستداران اقبال آذر او را از درِ پشتیِ عمارتِ شهرداری فراری می‌دهند تا موردِ خشم و غضبِ مأمورانِ فرقهٔ دموکرات قرار نگیرد. در پی این اتفاق، اقبال آذر از ریاست شهرداری تبریز بر کنار می‌شود.

یادداشت‌های اقبال آذر
وی در یادداشت‌هایش می‌نویسد: از کودکی به خواندن علاقه‌مندبودم و از پرندگان تقلید می‌کردم، در زیر درختان آواز سر می‌دادم و پرندگان از شنیدن صدایم به وجد در می‌آمدند.در‪ ۱۵ ‬سالگی صدایم تغییر یافت و به دلیل افت کیفیت تقریبا دوسال غیرقابل استفاده‌ ماند،من که عاشق خواندن بودم دراین مدت ضمن توسل به خداوند، با ممارست فراوان واستفاده از گیاه‌های دارویی به تدریج  صدایم قابل استفاده شد.

میرزا حسن ثقفی و اقبال آذر
میرزا حسن ثقفی به منظور شناخت ابوالحسن با دستگاه‌های موسیقی ایرانی وی را نزد استاد”حاج ملا جناب” برد،استادنیز باپی بردن به قابلیت ابوالحسن به تعلیم صدای او پرداخت.

درخشش اقبال آذر
ابوالحسن در این مراسم چنان خوش درخشید که تحسین همگان بویژه ولیعهد را برانگیخت و قرار شد به عنوان پیشخدمت مخصوص، در دربار ولایت عهدی بماند. در این ایام براثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی،و خشونت طاقت فرسای حکومت قاجاری، پیمانه صبر مردم لبریز و جنبش مشروطه خواهی در ایران برپا شد و سرانجام براثر پافشاری آزادی خواهان،مظفرالدین شاه قاجار به ناچار تقاضای مشروع مشروطه طلبان را پذیرفت و در ‪ ۱۳‬مرداد ‪ ۱۲۸۵‬فرمان مشروطیت صادر شد.

پیوستن به مشروطه اقبال آذر
هنگامی که مظفرالدین شاه به بستر بیماری افتاد و محمد علی میرزا را به تهران فراخواندن وی ابوالحسن را با خود به تهران آورد و در میان مردم پایتخت به عنوان پیشخدمت و آوازه‌خوان شناخته شد. وی پس از چندی به تبریز مراجعت کرد و ضمن پیوستن به آزادی خواهان، درکنار میرزا علی ثقته‌الاسلام و یارانش خدمات ارزنده‌ای برای مشروطیت انجام داد.

برپایی گرامافون اقبال آذر
اقبال آذر در سال ‪ ۱۲۹۲‬به اتفاق درویش‌خان ، باقرخان رامشگر ، سید حسین طاهر زاده، و عبدالله‌خان دوامی ، برای پر کردن صفحه گرامافون راهی تفلیس شدند. اقبال آذر پس از ورود به تفلیس به دیدن “سید شوینسکی” خواننده مشهور آن کشور رفت، سید نیز با تهیه لباس فراک برای اعضای گروه آنان را به صحنه راهنمایی کرد،در این کنسرت قطعاتی را در “بیات شیراز” و “راست” اجرا کرد و تمام بینندگان را به حیرت فرو برد.

تحسین اپرای گرجستان اقبال آذر
“وانوسارا جاشویلی” بنیان‌گذار اپرای گرجستان نیز ضمن شرکت در کنسرت اقبال آذر، او را یکی از خوانندگان متبحر شرق دانست.

شهرت کنسرت اقبال آذر
کنسرت “علی‌اکبرشهنازی”،”حسین سنجری”،”حسین استوار”با صدای اقبال السلطان درسال ‪۱۳۱۰‬در تبریز از جمله برنامه‌هایی بود که با استقبال مردم روبه‌رو و در افزایش محبوبیت وشهرت این خواننده اثرگذاشت.

ریاست شهرداری اقبال آذر
اقبال آذر در ‪ ۱۳۲۱‬ به ریاست کارگزینی شهرداری تبریز و پس از دو ماه‌به کفالت شهرداری این شهر منصوب شد. در سال ‪ ۱۳۲۴‬اقبال‌آذر از ریاست شهرداری تبریز برکنار وبه ریاست شعبه موسیقی اداره هنرهای ظریفه برگزیده شد. چهره استثنایی و تکرار نشدنی او موجب شد تا از سوی صاحب نظران بی‌غرض به عنوان سلطان موسیقی ایران لقب گیرد.

سرآمد بودن اقبال آذر
به عقیده صاحب نظران اقبال سرآمد خوانندگان قرن مااست وشناخت او و آثارش می‌تواند ما را با شکوه و عظمت موسیقی کهن ایران آشنا کند. استاد اقبال آذر علاوه بر صدای بی‌نظیر، روایتی سنجیده و صحیح از ردیف آوازی را برای ما به یادگار گذاشت که تدوین ردیف او می‌تواند به عنوان یک مرجع ارزشمند به رشد و کمال آواز ایرانی کمک کند و براعتبار آن بیافزاید.

امتیاز اقبال آذر
امتیاز ردیف آوازی اقبال آذر برسایر ردیف‌ها،در دانش بالای او از موسیقی، احاطه کامل به ردیف آوازی در طول ‪ ۸۰‬سال زندگی هنری، قدرت اجرای بالا و وجود ویژگی بارز آواز ایرانی است.

فعالیت های هنری اقبال آذر

آثار:
ابوعطا
حجاز
بیات ترک
بیات کرد
مثنوی ترک
شهناز شور
تصنیف افشاری
همایون
شوشتری
بیات اصفهان
دلکش ماهور
راک ماهور
عراق ماهور
تصنیف ماهور
نوا
چهارگاه
سه‌گاه

عکس ها و تصاویر اینستاگرامی بیوگرافی اقبال آذر